زمین گیرزمین گیری حالتی است که فرد به سبب آن توانایی حرکت خود را از دست داده است. فهرست مندرجات۲ - کاربرد زمین گیر در فقه ۳ - احکام زمین گیر در فقه ۳.۱ - احکام زمین گیر در صلات ۳.۲ - احکام زمین گیر در حج ۳.۳ - احکام زمین گیر در جهاد ۳.۴ - احکام زمین گیر در نکاح ۳.۵ - اجکام زمین گیردر عتق ۳.۶ - احکام زمین گیر در صید وذباحه ۳.۷ - عدم سقوط جزیه از اشخاض زمین‌گیر ۴ - پانویس ۵ - منبع ۱ - معنای اصطلاحی زمين گيریزمين گيری حالت ناتوانی از حرکت به سبب جراحت، بيماری يا ضعف جسمی می باشد. ۲ - کاربرد زمین گیر در فقهاز آن به مناسبت در بابهايی همچون صلات، حج، جهاد، نکاح، ظهار، عتق و صید و ذباحه سخن گفته‌اند. ۳ - احکام زمین گیر در فقه۳.۱ - احکام زمین گیر در صلاتاشخاص زمین‌گیر ازآن‌جهت که قادر به حرکت نیستند، در انجام کارهای شخصی و عبادات فردی با وضعیت خاص و اضطرار مواجه می‌شوند. امام خمینی درباره شرایط و کیفیت نماز یکی از آن‌ها در پاسخ به این سؤال او که اظهار داشته است: فلج و زمین‌گیر شده‌ام و حتی نمی‌توانم بنشینم، نمازم را با اشاره و گذاشتن مُهر بر پیشانی می‌خوانم. ادرارم بی‌اختیار است و پیوسته ظرف مخصوصی برمی‌دارم و به همین جهت نمی‌توانم طاهر شوم یا همیشه طاهر بمانم و قادر به وضو گرفتن نیستم؛ فقط دست‌هایم را تا مچ طاهر کرده و تیمم می‌گیرم. آیا با این وضع، نمازم با بدن نجس صحیح است؟ می‌نویسد: «اگر نمی‌توانید وضو بگیرید و کسی نیست که شما را وضو بدهد، اشکال ندارد و نماز صحیح است.» [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۳۲، استفتائات امام خمینی، ج۱، ص۱۶۱، سؤال۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
بنابر مشهور، امامت ناتوان از ايستادن جز برای همسان خود صحيح نيست.زمين گير بودن موجب سقوط نماز جمعهو جهاد ابتدايیاست. ۳.۲ - احکام زمین گیر در حجاز شرایط تحقق استطاعت برای حج قادر بودن بر حرکت است؛ از اين رو، بر زمين‌گير حج واجب نيست. ۳.۳ - احکام زمین گیر در جهادبنابر تصريح برخی، کشتن کافر زمين گير در جنگ جز در حال ضرورت يا ياری کردن دشمن، هرچند با فکر و نظر خود، جایز نيست. ۳.۴ - احکام زمین گیر در نکاحبنابر قول برخی، زمين گير بودن زن از عيوبی است که موجب ثبوت حق فسخ نکاح برای مرد می‌شود. به عقیده امام خمینی که در تحریرالوسیله آمده است «فلج و لنگی آشکار، اگرچه به حدّ زمین‌گیری و مزمن بودن نرسیده باشد بنابر اظهر» [۱۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۱۵، کتاب النکاح، القول فی العیوب الموجبة لخیار الفسخ و التدلیس، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
از عیوب مختض زن است که موجب حق فسخ نکاح است.۳.۵ - اجکام زمین گیردر عتقاز اسباب آزادی قهری برده ابتلای او به زمين گيری است؛ از اين رو، آزاد کردن برده زمين گير به جهت کفاره، کفایت از آن نمی‌کند. امام خمینی در تحریرالوسیله در احکام کفارات می‌نویسد: «همچنین شرط است (در کفّاره) از عیوبی که موجب آزادشدن قهری او می‌شود مانند کوری و جذام و زمین‌گیر شدن و تنکیل (عقوبت شدید) سالم باشد؛ و بقیه عیوب مانعی ندارند. پس عتق کر و عتق لال و غیر این‌ها کفایت می‌کند و عتق عبد فراری اگرچه جایش معلوم نباشد مادامی‌که مرگ او را نداند، کفایت می‌کند.» [۲۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۳۵، کتاب الکفارات، القول فی احکام الکفارات، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳.۶ - احکام زمین گیر در صید وذباحههرگاه دو نفر در پی تصميم بر شکار کردن حيوانی، يکی پس از ديگری تيری به سوی آن بيندازند، با اصابت کردن تير نخست به حیوان و کشتن يا زمين گير کردن آن، شکار از آن شکارچی اول خواهد بود و شکارچی دوم که به سبب تير اندازی، حیوان را مجروح کرده، ضامن ارش جراحت است؛ اما اگر تير شکارچی دوم حیوان را کشته و يا زمين گير کرده باشد، شکار از آن او است؛ ليکن شکارچی نخست که با تير اندازی خود، حيوان را مجروح کرده ضامن ارش جراحت وارد شده نخواهد بود. ۳.۷ - عدم سقوط جزیه از اشخاض زمینگیرجزیه از بچه‌ها و دیوانه‌ها و زن‌ها گرفته نمی‌شود. و آیا از پیرمرد فرسوده و اشخاص زمین‌گیر و کور و ضعیف العقل (عقب‌مانده) ساقط می‌شود؟ در آن تردّد است و اشبه عدم سقوط است. و از غیر کسانی که استثنا شده گرفته می‌شود و لو اینکه رهبانان یا فقرا باشند، لیکن انتظار کشیده می‌شود تا فقیر توانایی مالی پیدا کند. [۲۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۳۲، کتاب الحدود، القول فیمن تؤخذ منه الجزیة، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۸۱. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |